Kategoria: Dmowski i Studnicki

Ruch litewski w obecnym swym kierunku jest produktem cywilizacyjnej degradacyi zaboru rosyjskiego, rezultatem utrudnionego przepływu i pomnażania naszych sił duchowych na Litwie. Separatyzm litewski wobec Polaków jest produktem polityki szkolnej i anti-cywilizacyjnej rządu rosyjskiego, który przygotowywa sobie strawniejszy pod względem politycznym pierwiastek etnograficzny. Ruch ten jest w sprzeczności z tradycjami Litwy, która brała udział szczery i ofiarny w powstaniach polskich przeciwko Rosyi.

Choćbyśmy mieli najmętniejsze pojęcie o dążeniach ukraińskich, to przecież posiadamy pisany dokument, będący oficjalnym programem państwa ukraińskiego. Jest nim traktat brzeski. Konspirujący z naszymi konspiratorami Ukraińcy mogą nawet szczerze dziś deklarować wiele rzeczy, ale zdrowo myśląca polityka nie może się przecież opierać na deklaracjach pojedynczych ludzi czy organizacji, czy nawet urzędowych przedstawicieli całego narodu. Musi ona patrzeć przede wszystkim na to, co tkwi w instynktach, w dążeniach ludów i w logice rzeczy.

Anglia pracuje nad tym, żeby Polska była mała, słaba, żeby nie miała żadnych widoków stania się prawdziwie samoistnym państwem. Jednocześnie polityka angielska najwidoczniej usiłuje ratować interesy niemieckie. To ustalenie kierunku polityki angielskiej jest dziełem Lloyd Geroge’a, za którym stoją Żydzi.

Roman Dmowski uważał, że w polskich warunkach geopolitycznych błędna jest polityka równowagi, polegająca na identycznym dystansie tak wobec Niemiec, jak i względem Rosji. Nie był również zwolennikiem strategii koniunkturalnego odwracania sojuszy – raz z Rosją przeciw Niemcom, innym razem z Niemcami przeciw Rosji. Sądził – i był to wniosek wyciągnięty z polityki Berlina względem Petersburga – że interesy naszego państwa może trwale zabezpieczyć tylko mocny sojusz z Rosją i przeciwdziałanie zbliżeniu rosyjsko-niemieckiemu.

Czekają wielkie zmiany kartę Europy – zrealizowanie się dążeń wszechniemieckich, zmieniających stosunek Niemiec do Francyi, Niemiec do Anglii na niekorzyść tych ostatnich. Co musi być przeciwwagą zjednoczonych Niemiec? Węgry plus Polska.

Spróbujmy tylko na chwilę przedstawić sobie, jakie byłyby losy Polski, gdyby Niemcom … udało się było rozbić potrójne porozumienie, związać Rosję z sobą i z Austrią i odbudować Święte Przymierze. Niezawodnie, ta kombinacja nie trwałaby wiecznie, ale mogłaby istnieć dość długo, ażeby to wystarczyło do ostatecznego złamania polskości w zaborze pruskim … do podzielenia Galicji na polską i ukraińską, do poczynienia dalszych spustoszeń w Krajach Zabranych, łącznie już z gubernią chełmską, wreszcie do takiej dezorganizacji naszego życia, naszych sił i naszej myśli narodowej w pozostałych częściach Polski, że nie tylko bylibyśmy sprowadzeni raz na zawsze na stanowisko jednego z małych narodów, ale i w tej nawet roli smutnie byśmy się przedstawiali.

Nie z naszej fantazji zrodziło się przekonanie, że Polska nie może być małym narodkiem i małym państewkiem. To tkwi w samej istocie Polski, w jej przeszłości, w liczbie i sposobie rozsiedlenia się Polaków, w budowie gospodarczej kraju i w ustroju duchowym narodu; na tę rolę małego państewka wreszcie nie pozwala nam nasze położenie geograficzne.

Jakąkolwiek wszakże pomyślelibyśmy formę rządu dla dzisiejszego państwa europejskiego, nie znajdziemy takiej, która by posiadała trwałość bez oparcia się o silny fizycznie i moralnie, zwarty, mocno zorganizowany naród. I tylko zorganizowany naród może dla państwa odpowiednią formę rządu stworzyć.

Nieprawdą jest, że dla Polski można coś zrobić, ale z Polakami nigdy. Chcąc zrobić coś dla Polski, jak zresztą dla każdego innego kraju, trzeba iść z jednymi rodakami przeciw innym. Tylko trzeba mieć mocną wiarę w swój cel i w prowadzącą do niego drogę, i nie wahać się w walce o tę swoją wiarę. I główna rzecz, trzeba rozumieć swe społeczeństwo, jego duszę, znać jego instynkty, w których podstawie zawsze leży instynkt samozachowawczy narodu. Trzeba mu przez właściwą organizację polityki dać możność wypowiedzenia się.

R. Dmowski podkreślał, że nie ma różnych dróg prowadzących do niepodległości, że w danych warunkach politycznych jest tylko jedna taka droga, zatem drogi alternatywne prowadzą do narodowej katastrofy. Poniekąd zgadzał się z tym i Studnicki. Antagonizm obu polityków brał się stąd, że z geopolitycznego położenia Polski wyciągali oni odmienne wnioski.

Prezentacja niniejsza jest wstępem do serii artykułów, w których dokonamy porównania myśli obu wybitnych ideologów polskiego ruchu narodowego na tle konkretnych zagadnień wewnętrznych i międzynarodowych, takich jak: kwestia niepodległości, stan ducha Narodu Polskiego, ustrój Rzeczypospolitej, jej granice, rola Niemiec, Austro-Węgier, Rosji, Francji i Anglii w programie odbudowy Polski, podejście Żydów do niepodległości naszej Ojczyzny oraz znaczenie dla niepodległej Polski suwerennej Ukrainy i Litwy.