Geneza i powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Rzeczpospolita Obojga Narodów, czyli państwo złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, powstało w 1569 roku na mocy unii lubelskiej. Było jednym z największych państw w Europie, liczącym w swoim zenicie ponad 990 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jego geneza sięga jednak znacznie wcześniejszych czasów.
W 1385 roku Polska i Litwa podpisały układ w Krewie, który zapoczątkował unię personalną. Oba kraje przez większą część XV wieku i połowę XVI wieku łączyła osoba wspólnego władcy, wywodzącego się z dynastii Jagiellonów. Jednak pod koniec panowania Zygmunta I Starego wśród szlachty polskiej zaczęły pojawiać się postulaty przekształcenia unii personalnej w unię realną. Powodem takich żądań były wojny prowadzone przez oba państwa, w których Litwini nie wspierali Polaków w odpieraniu najazdów tatarskich, a sami oczekiwali polskiej pomocy w walkach z Wielkim Księstwem Moskiewskim.
Pomysł zawarcia unii realnej zyskał również zwolenników na Litwie, zwłaszcza wśród średniej szlachty. W połączeniu państw widziano szansę na ekspansję ku Inflantom i wzmocnienie gospodarcze wynikające z dostępu do handlu bałtyckiego. Przeciwnikami unii byli litewscy magnaci, obawiający się utraty pozycji i przywilejów.
Rokowania na temat zawarcia unii toczyły się na sejmie w Lublinie zwołanym w styczniu1569 roku. Rozmowy były bardzo trudne i trwały kilka miesięcy. Sytuację uratował Zygmunt II August, który zdecydował o przyłączeniu do Polski południowych ziem państwa litewskiego: Podlasia, Wołynia i Ukrainy. W ten sposób 1 lipca 1569 roku narodziła się Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Rzeczpospolita Obojga Narodów – organizacja i funkcjonowanie
Rzeczpospolita Obojga Narodów była państwem wielonarodowym, zamieszkanym przez Polaków, Rusinów, Litwinów, Niemców, Żydów, Ormian, Tatarów i Kozaków. Była też państwem wielowyznaniowym, w którym obok katolików żyli prawosławni, protestanci, żydzi i muzułmanie.
Rzeczpospolita była państwem stanowym, z dominującą pozycją szlachty, która miała wyłączność na prawo do zasiadania w sejmie. Trzy „stany sejmujące”: król, senat i sejm właściwy, czyli izba poselska, były jedynymi wspólnymi organami całej Rzeczypospolitej, wspólnie decydującymi o polityce państwa. Z tego powodu ustrój Rzeczypospolitej określa się jako monarchię mieszaną, w odróżnieniu od monarchii absolutnej, gdzie władza skupiona była w ręku monarchy.
Rzeczpospolita Obojga Narodów miała wspólnego monarchę, wspólny sejm, walutę i prowadziła wspólną politykę zagraniczną. Osobne pozostawały urzędy, skarb, wojsko i sądownictwo. Korona i Litwa posiadały osobnych urzędników, kanclerzy, marszałków, podskarbiów i hetmanów.
Upadek Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Rzeczpospolita Obojga Narodów przestała istnieć w 1795 roku w wyniku traktatów rozbiorowych. Upadek państwa był spowodowany przez kryzys gospodarczy, wywołany wojnami z sąsiadami, powstaniem i rebeliami kozackimi oraz załamaniem się popytu na eksportowane w dużej ilości zboże. Nastąpił też kryzys polityczny, prowadzący do anarchii i rozkładu instytucji władzy. W XVIII wieku, mimo prób reform, Rzeczpospolita wpadła w orbitę wpływów rosyjskich i ostatecznie została zlikwidowana w wyniku trzech rozbiorów w latach 1772, 1793 i 1795.
